Hoe ziet de toekomst van havenstad Rotterdam eruit met alle grote stedelijke ontwikkelingen in het verschiet? Hoe behoud je de identiteit van een stad in transitie, met een groeiend aantal inwoners, ruimtelijke opgaven, grote economische en politieke belangen? Voor wie vindt de gentrificatie van een buurt plaats? Die vragen zijn goed besteed aan de samenwerkende onderzoekers in het Leiden-Delft-Erasmus PortCityFutures-programma.
PortCityFutures is een initiatief van de Zuid-Hollandse universiteiten en bestaat uit een internationale, multidisciplinaire onderzoeksgroep gericht op stedenbouw, planologie, antropologie, geschiedenis, cultuur en economie. Havensteden zijn knooppunten van transformatie. Van het bestuderen van economische herstructurering, nieuwe technologieën tot de gentrificatie van wijken, de havensteden vormen een goede basis om de maatschappelijke evolutie te onderzoeken. Het onderzoek gaat over haven-gebonden en stedelijke ontwikkelingen vanuit een ruimtelijk-temporeel, maatschappelijk en cultureel perspectief.
Het succesverhaal van het Deliplein, Katendrecht, Rotterdam
In deze video nemen PortCityFutures-onderzoekers prof. dr. Carola Hein van de TU Delft, prof. dr. Paul van de Laar van de Erasmus Universiteit Rotterdam en dr. Sabine Luning van de Universiteit Leiden u mee naar het Deliplein in Rotterdam en vertellen hoe het succesvol is getransformeerd tot de hotspot van gegentrificeerd Katendrecht.
Havenstadregio’s behoren tot de meest uitgestrekte industriegebieden die met zowel stedelijke als landelijke gebieden verbonden zijn. Havens, steden en regionale overheden hebben niet allemaal dezelfde doelstellingen. Verschillen in economische belangen en technologische mogelijkheden, maar ook de ongelijke verdeling van kennis en welvaart, leiden veelal tot ecologische en sociale onrechtvaardigheid en tot publieke afkeuring van investeringen in nieuwe havenfuncties.
De onderzoekers van PortCityFutures kijken naar nieuwe bestuursvormen en planningsstructuren in havenstadsregio’s. Zij beperken zich daarbij niet tot alleen tot de waterkant of waar de haven en de stad elkaar ontmoeten, maar bekijken de havenstad in relatie tot de gehele omliggende regio.
Van stapelhaven naar doorvoerhaven
Een dergelijke benadering is ook voor Rotterdam relevant, waar haven en stad de afgelopen decennia uit elkaar zijn gegroeid. Lokale belanghebbenden zijn zich er echter steeds meer van bewust, door de grote transities zoals klimaat, migratie of Artificial Intelligence, dat gedeelde behoeften en belangen zich in dezelfde beperkte ruimte afspelen.
De haven van Rotterdam is geëvolueerd van een stapelhaven naar een doorvoerhaven en is op zoek naar een nieuw perspectief, waarin haven en watergebonden activiteiten sleutelfuncties vervullen in een klimaatbestendige toekomst. Evenzeer zoeken stad en regio naar een nieuw verhaal, een leidraad voor toekomstvisies.
‘Ideeën volgen de handel. We vervoerden passagiers naar de Verenigde Staten en we brachten nieuwe ideeën mee terug.'
De onderzoekers van PortCityFutures stellen dat we de historisch gegroeide relatie tussen haven, stad en de Rotterdamse regio en hun specifieke kenmerken als uitgangspunt moeten nemen, zowel in positieve als negatieve zin. Zoals Paul van de Laar op de Wilhelminapier zegt ‘Ideeën volgen de handel, dus we vervoerden passagiers naar de Verenigde Staten, en we brachten nieuwe ideeën uit de Verenigde Staten mee terug naar Rotterdam’.
Net als andere steden met grootschalige revitaliseringsprogramma’s in oude havengebieden, is in Rotterdam getuige een kloof tussen enerzijds kosmopolitische ambities van een internationale elite, tot uiting komend in iconische architectuur aan de Maas en anderzijds de dagelijkse strijd om erkenning door hyper-diverse bevolkingsgroepen in stedelijke achterstandsbuurten. Herontwikkelingsprojecten van voormalige havengebieden, zoals Lloyd Kwartier, RDM en M4H zijn hiervan een voorbeeld. Rotterdam heeft de opgave om die dreigende kloof te overbruggen en de sociale en economische rechtvaardigheid te vergroten.
‘We hebben de haven en de industrie nodig, maar we mogen de mensen die er wonen niet vergeten.’
Haven op zoek naar nieuw perspectief
Leren van het verleden betekent ook erkenning van struikelblokken. De haven van Rotterdam drijft al lang op olie. Carola Hein: ‘We hebben de haven en de industrie nodig, maar we mogen de mensen die er wonen niet vergeten.’ Deze erfenis van de olie, a.h.w. het Nederlandse petroleumlandschap, bepaalt onze betrokkenheid bij toekomstige energielandschappen. De erkenning van mogelijke beperkingen die het verleden ons oplegt, is nodig voor toekomstige innovatie.
Vrijwel alle beslissingen die met het oog op de toekomst worden genomen, zijn een uitdaging voor stad, haven en de regio. We moeten samen een visie ontwikkelen, niet uitsluitend vanuit een technologische perspectief, maar ook door ontwikkeling van gedeelde gemeenschappelijke ruimtes, en erkenning van bestuurlijke en culture waarden. Deze gedeelde culturele waarden moeten beter worden begrepen. Dit zal helpen bij het formuleren van strategieën voor toekomstige havenstadregio's in Europa, maar ook daarbuiten.
Prof. Carola Hein, TU Delft en prof. Paul van de Laar, Erasmus Universiteit Rotterdam, werken in het PortCityFutures-programma samen met dr. Sabine Luning van de Universiteit Leiden. Een echt multidisciplinaire samenwerking van Leiden-Delft-Erasmus Universities. Het -programma wordt in een reeks films over Rotterdam door de onderzoekers zelf uitgelegd. Loop mee langs diverse locaties in de havenstadsregio, van Wilheminapier tot aan de recente revitaliseringsprojecten aan het water.
Bekijk ze hier
Carola Hein en Paul van de Laar geven in LDE Talks van 16 februari een presentatie over hun onderzoek naar havensteden. Meld je aan voor deze korte sessie.
LDE Talks
