Opgeteld krijgen in Zuid-Holland maar liefst twaalf wetenschappers - van de Universiteit Leiden, TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam en het Erasmus MC en LUMC - de prestigieuze Vici-beurs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Met de beurs van maximaal 1,5 miljoen euro kunnen zij gedurende vijf jaar een vernieuwende onderzoekslijn ontwikkelen en hun eigen onderzoeksgroep verder uitbouwen. Vici is een van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke premies van Nederland en is gericht op gevorderde onderzoekers. In totaal hebben 35 wetenschappers een beurs gekregen. De laureaten in Zuid-Holland zijn:
Universiteit Leiden
Elena Maria Rossi (Sterrewacht)
Superzware zwarte gaten zijn ten minste een miljoen keer zo zwaar als de zon, maar we weten dat ze klein zijn geboren in de kindertijd van het universum. Het is een mysterie hoe ze überhaupt zijn ontstaan. Dit project onderzoekt de minder zware — de zwarte gaten die minder zijn gegroeid dan de anderen — om aanwijzingen te vinden over hun oorsprong. Hiervoor wordt het licht gebruikt dat komt van sterren die roofzuchtig uit elkaar worden getrokken en worden verslonden door deze babyreuzen. De modernste simulaties worden daarbij gecombineerd met de rijkdom aan beschikbare data.
Aline de Almeida Vidotto (Sterrewacht)
Exoplaneten bevinden zich niet in een vacuüm, maar zijn ingebed in een continue stroom van sterstraling en sterdeeltjes, oftewel een sterwind. Dit onderzoeksproject onderzoekt hoe sterstraling en -winden interageren met de wegstromende atmosferen van exoplaneten. Om dit te verwezenlijken worden driedimensionale numerieke simulaties gebruikt die de verschillende chemische elementen van de atmosfeer afzonderlijk modelleren. Deze chemische elementen hebben hun eigen unieke `vingerafdrukken' die geïdentificeerd kunnen worden met behulp van telescoopwaarnemingen. Door onze simulatieresultaten te vergelijken met waarnemingen zal dit onderzoek uitwijzen wat er gebeurt in de wegstromende atmosferen van exoplaneten die niet al te ver van ons af staan.
Jenneke van der Wal (Centre for Linguistics)
In een gesprek geef je met taal allerlei extra informatie aan de luisteraar, bijvoorbeeld of wat je zegt verrassend is, dat je er heel zeker van bent, of dat je het ‘van horen zeggen’ hebt. In dit project brengen we in kaart hoe die extra informatie georganiseerd is in ons hoofd, door te onderzoeken hoe Afrikaanse talen de kennis van spreker en luisteraar uitdrukken. Zo ontdekken we of mensen die verschillende talen spreken zulke extra informatie op dezelfde manier organiseren of dat dit wordt beïnvloed door de taal die je spreekt.
Petra Sijpesteijn (Institute for Area Studies)
In de vroege middeleeuwen kreeg het Midden-Oosten de taal, religie en het uiterlijk die/dat het tot op de dag van vandaag kenmerkt. Toch weten we niet precies hoe dit in zijn werk ging. De traditionele verklaring dat heersers hun wil oplegden aan het land en haar inwoners, verklaart niet dat veranderingen voorbijgingen aan politieke grenzen en een blijvende invloed uitoefenden. Dit project bekijkt culturele transformatie op een totaal andere manier, namelijk hoe de inwoners het land deel uit lieten maken van het Islamitische rijk door middel van verhalen en fysieke aanpassingen.
Victoria Nyst (Centre for Linguistics)
De geschiedenis van gebarentalen van dove mensen is onderbelicht. De historische taalkunde van gebarentalen biedt een fundamenteel nieuw perspectief op de geschiedenis van menselijke talen. Dit project onderzoekt de sociale en taalkundige geschiedenis van gebarentalen in Europa en West-Afrika aan de hand van nieuw ontdekte historische gegevens en nieuwe data. Het genereert een paradigma voor een geïntegreerde benadering van de historische gebarentaallinguïstiek. Veel gebarentalen zijn bedreigd en cruciale kennis ligt opgeslagen in het geheugen van oudere dove gebaarders. Dit project draagt bij aan het behoud van het immateriële erfgoed van dovengemeenschappen.
Saskia Lesnik Oberstein (LUMC)
De erfelijke aanleg voor NOTCH3-dementie komt voor bij 1 op 300 mensen wereldwijd. NOTCH3-dragers krijgen eiwitklonters in de vaatwanden van de kleine hersenslagaders. Sommige NOTCH3-dragers ontwikkelen op jonge leeftijd vasculaire dementie, sommigen op oudere leeftijd, en sommigen helemaal niet. Het is onbekend waarom de verschillen in dementie-kans en dementie-ernst zo groot zijn. In dit project wordt onderzocht of dit komt door verschillen in de eiwitklonters in de vaten van patiënten met ernstige of mildere NOTCH3-dementie. Het doel is om beter te voorspellen welke NOTCH3-dragers dementie zullen ontwikkelen en om nieuwe aangrijpingspunten te ontdekken om dementie te voorkomen of behandelen.
TU Delft:
Prof. Marios Kotsonis
Running up that hill
Wereldwijde luchtvaart speelt een belangrijke rol in de klimaatcrisis. Het verminderen van aerodynamische weerstand van vliegtuigen kan een sleutelrol spelen in terugdringing van emissies. Een recente doorbraak is de ontdekking van de Delft Laminaire Hump, een kleine ‘heuvel’ op de vliegtuigvleugel. Wanneer de lucht over de geplaatste heuvel stroomt, blijkt deze onverwacht veel langer laminair, wat de efficiëntie van de vleugel sterk vergroot. Hoe een oppervlakte aanpassing dit doet, is vooralsnog onduidelijk. In dit project zal de fysica van de interactie tussen transitiestromingen en vleugeloppervlakte aanpassingen worden onderzocht en beschreven middels een combinatie van geavanceerde numerieke, experimentele en theoretische methoden.
Prof. Dr. Susan Steele-Dunne
Taking the pulse of the Earth’s ecosystems
Meerdere satellietradarwaarnemingen per dag bevatten de kenmerken van de gezondheid van de vegetatie. Deze kenmerken moeten echter eerst worden ontrafeld van de effecten van dauw, interceptive en geometrie. Wetenschappers zullen een network van innovatieve sensoren in vele bossen installeren om te achterhalen hoe ze de verschillende signalen kunnen scheiden. Metingen van deze sensoren, gecombineerd met modellen, zullen de ontwikkeling van een baanbrekende satellietmissie leiden om de respons van ecosystemen op klimaatverandering en menselijke invloed te bestuderen
Prof. dr. Guido de Croon
Biologisch geïnspireerde kunstmatige intelligentie voor autonome robots
Autonome robots hebben de potentie om onze economie en maatschappij grondig te veranderen, dankzij de snel voortschrijdende kunstmatige intelligentie. Echter, huidige kunstmatige intelligentie vereist te veel rekenkracht en heeft dus te zware, energieslurpende computers nodig. Dit maakt autonome robots zwaar en gevaarlijk, en dus ongeschikt voor veel mogelijke toepassingen. In dit project ontwikkelen onderzoekers een op het brein geïnspireerde kunstmatige intelligentie die ordegroottes efficiënter is. Om deze efficiëntie zo treffend mogelijk te demonstreren, zullen ze een kleine drone uitrusten met insectintell
Erasmus Universiteit Rotterdam
Prof.dr. Renske Keizer – Erasmus School of Social and Behavioral Sciences
Houdt opvoeding sociale ongelijkheid in stand? Het draait om tijd!
Sociale ongelijkheid tussen kinderen groeit. We weten dat verschillen in opvoedgedrag deze ongelijkheid in stand houden, maar we weten nog heel weinig over waardoor dat komt. In dit project bestuderen onderzoekers hoe vaders en moeders omgaan met onverwachte gebeurtenissen, om zo nieuwe mechanismes te ontdekken die samenhangen met verschillen in hoe mensen de tijd naar hun hand kunnen zetten. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden wordt een 100-dagen-dagboekstudie uitgevoerd onder 200 ouders in Rotterdam. Deze gegevens worden gekoppeld aan longitudinale data over de ontwikkeling van hun kinderen, en aangevuld met diepte-interviews.
Prof.dr. Aurélie Lemmens – Rotterdam School of Management, Erasmus University
Onthulling van gelijkheid: het versterken van ethische AI via een holistisch framework
Naarmate AI steeds meer taken op zich neemt die eerder door mensen werden uitgevoerd, zijn zorgen over ‘algorithmic bias’ toegenomen. Schandalen met discriminerende algoritmen komen vaak voor, ook in Nederland, waar het publiek onlangs getuige is geweest van de ‘toeslagenaffaire’. Dit onderzoeksproject introduceert een nieuw methodologisch kader om de complexe balans tussen nauwkeurigheid en eerlijkheid te bewaren en discriminatie actief te voorkomen in elke fase van het proces waar algoritmen worden gebruikt. De aanpak kan worden toegepast met veel verschillende definities van eerlijkheid en is als zodanig geschikt voor uiteenlopende publieke en private domeinen.
Dr. Wendy van de Sande – Erasmus MC
Finding novel routes to penetrate the mycetoma grain (PENEGRAIN)
De tropische infectieziekte mycetoma wordt veroorzaakt door bacteriën of schimmels die een pantser vormen waardoor ze beschermd zijn tegen medicijnen. Hierdoor is de ziekte onbehandelbaar. PENEGRAIN is een open science project, waarin wetenschappers, maar ook jullie, ons kunnen helpen om dit pantser te doorbreken. We zullen nieuwe modellen ontwikkelen die vervolgens gebruiken worden om vast te stellen hoe dit pantser gemaakt wordt en welke medicijnen en eiwitten van nature wel door dit pantser komen. De resultaten van dit onderzoek zullen leiden tot nieuwe medicijnen die niet alleen voor mycetoma gebruikt kunnen worden maar ook voor infectieziekten die in Nederland voorkomen.