Migratie en diversiteit behoren tot de hete hangijzers van dit moment. Daarom hebben de universiteiten van Rotterdam, Delft en Leiden een nieuw kenniscentrum opgericht waarin wetenschappers de krachten bundelen: het ‘LDE Centre Governance of Migration and Diversity’.
Via onderzoek en onderwijs wil het centrum kennis genereren over migratie en diversiteit. Aan het roer van het centrum staat Peter Scholten, professor Migratie- en Diversiteitsbeleid aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De Kanttekening sprak hem over migratie, diversiteit en institutioneel racisme.
Waarom is het Leiden-Delft-Erasmus Centre Governance of Migration and Diversity belangrijk?
‘Migratie en diversiteit zijn belangrijke kernthema’s geworden in de Nederlandse samenleving en daarbuiten. Als academici moeten we daar wat mee en wij kunnen een bijdrage leveren aan de maatschappelijke discussie, het beleid dat erover wordt gemaakt. We bundelen de expertise van drie universiteiten, om zo sterker te kunnen zijn in het analyseren van migratie- en diversiteitsvraagstukken. Maar het is ook belangrijk om te kijken hoe we als universiteiten zelf omgaan met migratie en diversiteit.’
Waarom is het juist nu nodig?
‘Ik wil het niet alleen ophangen aan het momentum dat er nu is, met de Black Lives Matter-beweging. Maar er komt nu wel steeds bredere maatschappelijke interesse, want migratie en diversiteit zijn echt vraagstukken van alle tijden – niet alleen van nu of van vorig jaar of een paar jaar geleden.
‘Institutioneel racisme ligt nu erg onder een vergrootglas. Een uniek moment van maatschappelijke bewustwording, maar dat is er helaas al generaties lang. De toename van migratie en de verdieping van diversiteit in de samenleving die we de afgelopen decennia hebben gezien, zorgden ervoor dat dit thema langzaam steeds centraler op de agenda kwam te staan – zowel op de maatschappelijke als beleidsagenda – maar ook de wetenschappelijke agenda. Ons centrum is een soort consequentie van die ontwikkelingen.’
Klinkt als een uitdaging?
‘Ja, dat is het wel en er is ook meer kennis nodig. Een van die uitdagingen is het institutioneel racisme en een andere is de vluchtelingencrisis. Die laat zien dat Europa niet goed voorbereid is op migratie, ondanks dat Europa historisch gekenmerkt wordt door migratie. Onze omgang met een thema als dit, dat ik voorlopig nog niet zie verdwijnen, is vaak nog onbeholpen. Daar kunnen wij als onderzoekers ook een rol in spelen, om dat meer te duiden, wat er achter migratie zit en hoe we daarmee om kunnen gaan. Er zijn discussies geweest over de relatie tussen klimaatverandering en migratie en veel discussies waren er op stedelijk niveau. Het zijn allemaal thema’s die in ons centrum samen moeten komen.’
Wat gaat het centrum concreet doen?
‘Wij gaan migratie en diversiteit als onderzoeksthema’s binnen de universiteiten hoger op de agenda zetten en verbinden met onderwijs. We gaan ook kijken naar migratiebeleid, waarbij wij vooral geïnteresseerd zijn in de manier om meer kennis te genereren over hoe je met migratie omgaat. Verder gaan we kijken naar de rol die migratie speelt in de transformatie van steden en daarvoor gaan we samenwerken met verschillende grote steden. We zijn onze maatschappelijke verankering aan het verbeteren.’
We gaan kijken naar migratiebeleid, waarbij wij vooral geïnteresseerd zijn in de manier om meer kennis te genereren over hoe je met migratie omgaat."
Welke nieuwe trends ziet u op het gebied van migratie en diversiteit?
‘Een nieuwe ontwikkeling is superdiversiteit. Dat wil zeggen dat diversiteit zelf is veranderd. Het Nederlandse debat voltrekt zich nog sterk langs de lijnen van klassieke doelgroepen, zoals Marokkaans-Nederlands, Turks-Nederlands, Surinaams-Nederlands, maar dat dekt de lading niet meer. De aard van migratie is ook veranderd. Vroeger kwam een migrant hier aan en vestigde zich hier. Nu wordt meer gesproken over ‘mobiliteit’. Mensen migreren soms vaker en verblijven vaker tijdelijk ergens. Het is complexer geworden.
‘Maar ook de coronacrisis heeft invloed op de migratie. De pandemie heeft bestaande ongelijkheden aan de ene kant vergroot, maar er is ook een andere beleidsrealiteit gekomen. Daarbij vraagt men zich af hoe om te gaan met migratie en inclusie, bijvoorbeeld van mensen die vanwege het coronavirus langer in een procedure zitten. Wij willen het feit dat er een crisis is abstraheren. Er zijn vaak crises op dit terrein, maar wij willen kijken wat die crises doen met migratie en diversiteit.’
Hoe kunnen we migratie en diversiteit beter begrijpen?
‘Wij willen als centrum bijdragen aan de kwaliteit van het maatschappelijke debat. Er zijn heel veel opinies en meningen over migratie en die zijn ook belangrijk, maar er mag meer kennis in dat debat komen. Wat werkt wel en wat niet? Veel landen proberen nu de grenzen te sluiten en dat lukt meestal niet goed. Daardoor moedig je irreguliere migratie aan, met nadelige gevolgen voor een land en de migranten zelf. Dat landen zich nu beschermen tegen het coronavirus doet weinig recht aan de internationale ongelijkheid. Covid heeft in sommige landen zo hard toegeslagen dat er vrij grote migratiestromen op gang gekomen zijn, waar nauwelijks een adequaat antwoord op is. Als wetenschappers moeten we daar meer inzicht in geven.’
Gaat dit centrum een nieuw licht op migratie werpen?
‘Ik denk het wel. Er zijn baanbrekende ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit en diversiteit, waarin wij een belangrijke rol in gaan spelen. Wij willen veel meer kennis gaan leveren. Niet alleen over migratie en diversiteit zelf, maar ook over hoe je daar als samenleving mee om kunt gaan. Wat kun je als overheden nu wel en wat niet? Maar ik wil niet beweren dat alles op het gebied van migratie nou zo verschrikkelijk nieuw is. Daar ergeren wij ons als wetenschappers weleens aan, namelijk.
‘Veel processen die we nu zien, hebben we al veel vaker gezien. Daarom nemen bijvoorbeeld ook historici deel aan dit centrum. De pest heeft vroeger al een enorme migratieregulering met zich meegebracht, om maar wat te noemen. Als je door de eeuwen heen naar de migratiegeschiedenis kijkt, dan heeft het meeste zich al een keer voorgedaan. Migratie en diversiteit zijn door de historie heen een constante, maar je ziet dat de maatschappelijke en politieke urgentie om er met wat meer reflectie over na te denken wel wat recenter is.’
Wij willen veel meer kennis gaan leveren. Niet alleen over migratie en diversiteit zelf, maar ook over hoe je daar als samenleving mee om kunt gaan."
Lees hier het volledige interview: 'Universiteiten starten nieuw centrum migratie en diversiteit'
