De tweede quantumrevolutie is in volle gang met allerlei nieuwe technologieën die binnen handbereik komen. Dat biedt veel kansen, maar ook uitdagingen. Leiden en Delft slaan daarom de handen ineen. Niet alleen voor onderzoek, maar zeker ook voor onderwijs en verbinding met de maatschappij. Miriam Blaauboer en Julia Cramer leggen uit waarom dit cruciaal is.
Cramer begon haar pad in de quantumwereld in Delft (met Blaauboer als docent) en werkt nu in Leiden. Voor Blaauboer is dat precies andersom. Beide onderzoekers hebben dus een sterke band met de twee steden.
Bij quantum denken velen aan het bouwen van een quantumcomputer, maar jullie dragen op een andere manier bij. Kun je daar meer over vertellen?
Blaauboer: ‘Ik doe onderzoek én geef onderwijs. Lesgeven vind ik ontzettend leuk. Het is prachtig om te zien wanneer iemand iets opeens snapt. Dus toen er een nieuwe masteropleiding voor quantum tussen Delft en Leiden kwam, vroegen ze mij. Sindsdien ben ik trekker van deze opleiding. Nu hebben we een enthousiast team van docenten en onderwijsexperts dat de vakgebieden overstijgt en is de opleiding gestart. Door het multidisciplinaire karakter van de opleiding ben ik afhankelijk van specialisten in andere disciplines. Dat maakt dat we intensief moeten samenwerken.’
Ik me ervan bewust dat ik als een van de weinige vrouwen in quantumonderzoek van betekenis kan zijn voor nieuwkomers'
Cramer: ‘Tijdens mijn bachelor maakte ik al eens een YouTube-video over quantum voor een practicum. Maar toen ik na mijn promotie in de experimentele quantumfysica wetenschapscommunicatieonderzoek naar quantum wilde doen, leek dat te niche om te verantwoorden. Gelukkig kwam er met het groeifonds Quantum Delta NL ruimte om het toch te doen, want nu blijkt hoe belangrijk het is. Ik ben erg dankbaar voor de mensen die mijn schijnbaar gekke idee ondersteunden en me het gevoel gaven dat ik erbij hoorde. Jij was overigens één van die mensen, Miriam.’
Blaauboer: ‘Wat fijn om te horen. Iedereen heeft rolmodellen nodig, maar in mijn tijd waren die er nog nauwelijks. Daardoor ben ik me ervan bewust dat ik als een van de weinige vrouwen in quantumonderzoek van betekenis kan zijn voor nieuwkomers. De studentenaantallen in de nieuwe opleiding groeien en het is belangrijk dat iedereen zich welkom voelt.’
Waarom is jullie werk juist nu zo belangrijk?
Cramer: ‘De maatschappelijke kant van quantum is de afgelopen jaren enorm gegroeid als vakgebied. Mijn onderzoek voelde een paar jaar geleden nog als een soort hobby en is nu een gevestigd vakgebied. Je kan nu echt impact hebben en het is dus steeds belangrijker om het werk grondig te doen. Die groei moeten we blijven faciliteren, daarom is onderwijs ook zo belangrijk.’
Blaauboer: ‘Precies. Ik heb nu de kans om onderwijs over quantumtechnologie samen met mijn collega’s te pionieren. Een paar jaar geleden zou zo’n nieuwe master niet genoeg studenten getrokken hebben en nu loopt de belangstelling storm. Ik vind het mooi dat ik leef in een tijd waarin die technologie echt doorsijpelt in onderwijs en de maatschappij. Ik kan bijdragen én er veel van leren.’
Welke impact hoop je te hebben op het vakgebied?
Blaauboer: ‘Ik hoop vooral dat er meer verbinding komt in de hele kennisketen, van mbo tot hbo en universiteit. De bedrijven schieten uit de grond en we hebben iedereen nodig om die nieuwe industrie te bemensen. Dankzij het groeifonds kunnen we hier nu mee aan de slag en vinden we elkaar.’
Cramer: ‘Ik streef naar een betere connectie met de maatschappij. We moeten goed weten hoe we iedereen bereiken en uitvinden wat mensen verwachten van deze technologie. Dat is belangrijk vanuit een democratisch oogpunt, maar ook commercieel gezien. Je kunt een fantastisch technisch idee hebben, maar zonder draagvlak maakt het weinig kans. Dat geldt voor alle nieuwe technologieën, dus ik hoop ook dat we hiervan kunnen leren voor de toekomst. Het is een essentieel deel van nieuwe technologie om de juridische, maatschappelijke en ethische implicaties mee te nemen.’
Het is een essentieel deel van nieuwe technologie om de juridische, maatschappelijke en ethische implicaties mee te nemen’
Blaauboer: ‘Dat is iets waarbij ons werk mooi samenkomt. In die nieuwe opleiding hebben we ethiek bewust geïntegreerd vanaf de start. Studenten reflecteren gedurende de hele opleiding wat de impact van nieuwe quantumtechnologieën op de maatschappij is en wat hun rol daarin is. De ontwikkeling gaat heel snel. Onderwijs en communicatie zijn daarbij cruciaal.’
Miriam Blaauboer is universitair hoofddocent op de afdeling quantum nanoscience van de TU Delft. Daarnaast is zij opleidingsdirecteur van de masteropleiding Quantum Information Science & Technology die door de TU Delft en Universiteit Leiden samen gegeven wordt.
Julia Cramer is quantumfysicus en onderzoeker op het gebied van wetenschapscommunicatie, geïnteresseerd in het raakvlak tussen fundamentele wetenschap en de maatschappij. Ze leidt de onderzoeksgroep Quantum & Society aan de Universiteit Leiden.
