Wat gebeurt er als we robots en artificial intelligence gaan gebruiken in de zorg? Daar houdt Dr. Eduard Fosch-Villaronga, een LDE LEaDing Fellow bij de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden, zich mee bezig. Niet alleen de juridische aspecten, maar ook de ethische vraagstukken snijdt hij aan. Afgelopen najaar verscheen zijn eerste boek: Robots, Healthcare and the Law.
De integratie van robotsystemen en artificial intelligence in de gezondheidszorg neemt een grote vlucht. Het wordt steeds vaker gezien als oplossing voor het verbeteren van kwaliteit en betaalbaar houden van de zorg. Maar wat zijn de consequenties van deze snel opkomende technologieën? Deze systemen interacteren immers met diverse groepen patiënten: bijvoorbeeld kinderen, ouderen of mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking. En dat roept vragen op.
Ik wil de specifieke problemen en uitdagingen van regelgeving voor complexe, dynamische cyber-fysieke ecosystemen in concrete zorgtoepassingen naar voren halen en mogelijke oplossingen verkennen.
Naast fysieke veiligheid, zijn er vragen te stellen over het beschermen van privacy en persoonsgegevens, ongepast gebruik van emoties, vermindering van autonomie, afname van menselijke interactie en cognitieve veiligheid. Nieuwe technologie werpt ook nieuwe juridische vraagstukken op, een nog onbekend terrein voor de wetenschap. Over deze vraagstukken schreef Eduard Fosch-Villaronga het boek Robots, healthcare and the law en zei hierover: 'Ik wil de specifieke problemen en uitdagingen van regelgeving voor complexe, dynamische cyber-fysieke ecosystemen in concrete zorg-toepassingen naar voren halen en mogelijke oplossingen verkennen.'
Implicaties voor wet- en regelgeving
Hij gaat daarbij in op de implicaties voor wet- en regelgeving van het groeiende gebruik van persoonlijke robots in de gezondheidszorg. Onderwerpen die aan bod komen zijn het samenspel tussen verschillende aspecten van het recht, waaronder veiligheid, bescherming van persoonlijke gegevens, maar ook de meer ethische vragen over verantwoordelijkheid, transparantie, autonomie en waardigheid.
Fosch-Villaronga gaat in op verschillende varianten van robots en AI, zoals robots voor sociale therapie, 
robots voor fysieke hulp, bijvoorbeeld bij een lichamelijke beperking en revalidatierobots.
Ethische kwesties gerelateerd aan persoonlijke robots
Hoe kom je tot een goedwerkende regulering in de complexe digitale systemen van applicaties in de gezondheidszorg? De huidige industriestandaarden en regelgeving worden kritisch onder de loep genomen in dit boek. Na een analyse van de potentiele juridische en ethische kwesties gerelateerd aan persoonlijke robots is de conclusie dat de benadering van recente studies naar recht en robots te abstract is voor een goede vertaling naar een meer persoonlijke context.
Fosch-Villaronga raadt aan om een brug te slaan tussen algemene principes van het recht en hun toepasbaarheid op robots en AI en om vanuit een perspectief van risico-calculatie de impact van deze nieuwe technologieën te beoordelen.
Dit boek is het eerste dat ingaat op dit specifieke domein en vormt daarmee een waardevolle toevoeging aan de wetenschappelijk literatuur over robots, artificial intelligence, mens-robot interactie, recht en filosofie van technologie.
Eduard Fosch-Villaronga is een van de 90 internationale postdocs uit het Leiden-Delft-Erasmus LEaDing Fellows-programma. Recentelijk werd hij als expert benoemd door de Europese Commissie in de groep 'Artificial Intelligence - connected products and other new challenges in product safety’ en verscheen in Nature een artikel dat hij samen met zijn collega's schreef over artificial Intelligence. Eerder spraken wij hem over zijn internationale carrière en zijn positie als LEaDing Fellows-postdoc.
'Ik werk bij het eLaw - Centrum voor Recht en Digitale Technologie van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit Leiden, een van de weinige centra in Europa die de implicaties van nieuwe technologieën multidisciplinair benaderen. Bij het LEaDing Fellows-programma kun je onderzoek doen naar jouw specifieke onderwerp. Het biedt een ideale werkomgeving, omdat je tussen collega’s zit die met verwante onderwerpen bezig zijn. Bijvoorbeeld het Robotica Instituut in Delft.'
'Bij mijn onderzoek bekijk ik de juridische implicaties met betrekking tot de regelgeving van de ontwikkeling en het gebruik van robots en kunstmatige intelligentie in de gezondheidszorg. Dit omvat robots voor cognitieve therapieën (bijv. bij autisme of hersenletsel), revalidatierobots (exoskeletten voor het boven- of onderlichaam voor revalidatie na een beroerte of ruggenmergletsel), operatierobots en zorgrobots die ouderen, mensen met beperkingen en kinderen zorg en gezelschap bieden.'
'Ook andere kwesties neem ik mee, waaronder het vraagstuk van privacy, verminderde autonomie, vervanging van mensen en onzekerheid over toewijzing van verantwoordelijkheden. In het kader van dit project wil ik de specifieke problemen en uitdagingen van regelgeving voor complexe, dynamische cyber-fysieke ecosystemen in concrete zorgtoepassingen naar voren halen en mogelijke oplossingen verkennen.'
Lees het interview hier
