Boven het Friese vakantiehuisje waar hij de krokusvakantie doorbrengt, zag Koos Biesmeijer kraanvogels vliegen. Het is 20 februari en tien graden warmer dan gemiddeld. In een lenteachtig zonnetje vertelt de hoogleraar Natuurlijk Kapitaal annex wetenschappelijk directeur van Naturalis wat er op het spel staat.
Door Koos Dijksterhuis
Er vliegen, een maand eerder dan gemiddeld, al aardhommels en honingbijen rond. Bijen zijn uw specialiteit. Daarmee gaat het niet best, toch?
‘Nee, vanwege verlies aan leefgebied zijn er steeds minder bijen. Het aantal soorten bijen neemt in Nederland juist toe, door de stijgende temperatuur.'
'Elk jaar krijgen we er zeg twintig insectensoorten bij, waaronder bijen. Maar dat zijn wel de gemakkelijke soorten, die weinig eisen aan hun omgeving stellen. Voedselspecialisten die het van één of enkele bloemensoorten moeten hebben, raken we kwijt. Evenals verschillende soorten hommels, want die zijn meer gebouwd op een koel klimaat.’
Zijn biodiversiteitsverlies en klimaatverandering met elkaar verwerven?
‘Zeker. Zonder biodiversiteit hadden we niet eens een atmosfeer. Weet je waar het leeuwendeel van onze zuurstof vandaan komt? Uit zee. Regenwouden nemen CO2 op, maar stoten evenveel weer uit. Bomen leggen weliswaar CO2 vast als ze groeien, maar als ze dood zijn en verteren, komt dat weer vrij.'
'In zee zijn algen de CO2-vastleggers en zuurstofleveranciers. Zij verteren niet, maar dwarrelen naar de bodem. Organismen beïnvloeden het klimaat, en omgekeerd beïnvloedt het klimaat organismen. Bij een temperatuurstijging van twee graden sterft naar schatting zes procent van de soorten uit. Bij een stijging van vier graden is dat zestien procent. We stevenen af op een temperatuurstijging van drie graden.’
Hoe moeten we biodiversiteitsverlies en klimaatverandering stoppen?
‘De term economie zouden we niet meer los moeten zien van de term ecologie. De aarde bevat ons natuurlijke kapitaal. Daarvan kunnen we de rente gebruiken, en wel meer ook, mits we evenveel teruggeven: een circulaire economie. De landbouw is de grootste vervuiler. Als je rijk wilt worden, moet je varkens houden.'
'Maar dat kan alleen doordat de hoge maatschappelijke kosten ervan niet worden doorberekend: de grote schade aan zowel klimaat als biodiversiteit. Voor onze landbouw putten we de bodem uit. In Brazilië creëren we nieuwe landbouwgrond door bos om te hakken. In Nederland creëren we landbouwgrond met kunstmest. In circulaire, natuurinclusieve landbouw raakt de bodem niet uitgeput dankzij onder meer stalmest en humus.’
In plaats van landbouwen moeten we gaan landschapsbouwen’
Hoe krijg je de agrarische sector mee?
‘Veel boeren snappen dat het anders moet, al zijn velen boos dat ze altijd richting intensivering geduwd werden, en dat ze nu ineens de andere kant op moeten. Dat snap ik best. Ik heb regelmatig contact met boeren en die gunnen hun kinderen een leefbare toekomst, met een goed inkomen, in een mooie omgeving. Als ik vraag wie het beste in staat is die omgeving te maken, dan zeggen ze: boeren. En dat klopt.'
'In plaats van landbouwen moeten we daarom gaan landschapsbouwen. De subsidies zijn er al, ze moeten alleen verlegd worden. Voor boerenbedrijven zijn de eerste jaren van transitie het zwaarst – dan daalt hun omzet, terwijl ze hun duurzaamheidsdoelen nog niet halen. Juist die periode verdient steun. Je kunt daarom beter zeg een gruttolandschap stimuleren dan grutto’s zelf. Die komen misschien, en zo niet, dan zul je zien dat er andere mooie resultaten komen.’
Wetenschappers moeten meer aan marketing doen!’
Hoe draagt uw onderzoek bij aan oplossingen?
‘Ik werk onder meer met bedrijven, die mij vragen hoe ze hun impact op de omgeving kunnen verkleinen. Met Shell en KLM zijn we gestopt, die deden slechts aan greenwashing. Maar de doelen van bedrijven als bouwgigant Heijmans, ’s werelds grootste bank BNP-Paribas en adviesbureau KPMG zijn zeer ambitieus. Heijmans heeft bijvoorbeeld een fabriek geopend voor houtskeletbouw.'
'Samen onderzoeken we dan wat ze per afdeling moeten doen. Dat ze geen vervuilende activiteiten meer financieren, zal hun cliënten ook tot verandering stimuleren. Tegenover de agro-lobby zouden wij kennis moeten inzetten – wetenschappers moeten meer aan marketing doen! Wij wetenschappers hebben de kennis, en kennis is macht. Maar dan moeten we die wel etaleren. Bijvoorbeeld door te vertellen hoezeer natuur onze gezondheid bevordert. Verzekeraars weten dat al en ziekenhuizen worden er steeds meer op ingericht.’
Werken de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam voldoende samen aan integratie van biodiversiteits- en klimaatonderzoek?
‘Nee, dat zou beter kunnen. We zouden samen veel kunnen bereiken. Stel een paar miljoen beschikbaar, onder voorwaarde dat we gedrieën een prachtig project bedenken. Ik zou dan onderzoekers willen vragen om samen een toekomst te visualiseren voor een gemeente, waarbij we alle VN-doelen voor duurzame ontwikkeling halen. We laten zien hoe het stedelijke en omringende landschap er dan uit kan zien. En wat ervoor nodig is aan wet- en regelgeving, kennis, kosten en baten.’
Koos Biesmeijer is wetenschappelijk directeur van Naturalis Biodiversity Center en hoogleraar Natuurlijk kapitaal aan de Universiteit Leiden. Hij werkt met wetenschappelijke en maatschappelijke partners om het Nederlandse landschap te verbeteren voor bestuivers en biodiversiteit in het algemeen. Hij is adviseur op het gebied van biodiversiteit bij de provincie Zuid-Holland.
Nieuwe white paper 'Verbind Klimaat en Biodiversiteit voor maatschappij, economie en natuur'
Dit artikel komt uit de nieuwe white paper 'Verbind Klimaat en Biodiversiteit voor maatschappij, economie en natuur' van van Leiden-Delft-Erasmus Universities. In deze paper pleiten wetenschappers en experts van buiten de universiteiten voor bescherming van eco-systemen tegen opwarming van de aarde.
De paper kunt u downloaden via onderstaande link of aanvragen via Katja Hoiting: k.hoiting@tudelft.nl
