Commonland ontwikkelde een manier om in grote gebieden natuur, gemeenschap én werkgelegenheid weer tot leven te wekken. Landschappen worden zo beter bestand tegen klimaatverandering en leggen ook nog tonnen koolstof vast. Oprichter Willem Ferwerda: ‘Echte klimaatadaptatie gaat om biodiversiteit.’
Door Rianne Lindhout
Wat moet het geweldig zijn om enorme stukken ‘kapot’ land weer helemaal te laten opbloeien.
‘Zeker. In bijvoorbeeld het Spaanse gebied Altiplano Estepario, zo groot als een kwart van Nederland. Bijna de helft is akkerland dat door erosie steeds verder achteruit is gegaan, dorpen lopen leeg. Mensen hebben er geen doel en geen hoop; werk en gemeenschap vallen weg.'
'Dat alles proberen wij terug te brengen met een complete vorm van landschapsherstel, samen met lokale organisaties, boeren en natuurbeschermers. We maken samen een langetermijn-landschapsvisie met een actieplan. We richten ons op landschapszones voor wonen en werken, duurzame landbouw en met elkaar verbonden beschermde natuurgebieden.’
We maken samen een langetermijn-landschapsvisie met een actieplan’
Op de website staat ook dat Commonland in 2022 wel 78.000 ton CO2-reductie realiseerde.
‘Met regeneratieve landbouw, waarbij je voedselproductie combineert met natuurbehoud en -herstel, leg je veel CO2 vast. De grond is bedekt, nooit kaal. Je ploegt minder vaak en minder diep, wat wortels en bodemleven in stand houdt. We stimuleren meerdere gewassen op één akker – liefst met meerjarige gewassen zoals fruitbomen – in plaats van eenjarige monoculturen.'
'Daarnaast helpen we ecologische corridors aan te leggen die koolstof vastleggen, en in bijvoorbeeld Zambia leverden we kleine, efficiënte cookstoves waarmee mensen veel hout besparen bij het koken. Dit soort onderdelen van een landschapsherstelplan voeren we uit met geld van bedrijven die aan CO2-compensatie willen doen.’
Krijgt het veranderende klimaat ook minder vat op zulke gebieden?
‘Dat is natuurlijk de bedoeling. De agenda voor klimaatadaptatie bestaat nu vooral uit technologie en infrastructuur. Hogere dijken, schaduw en koelte door bomen en groen, gentech om droogtebestendige gewassen te maken. Maar de langetermijn-adaptatie zit in biodiversiteit. In meer soorten en verbindingen tussen soorten, die de eigenschappen van de grond zo veranderen dat die weer vruchtbaar wordt en vocht vasthoudt. Je ziet dat trouwens ook in organisaties: meer diversiteit betekent meer veerkracht.’
Heeft zo’n nieuw landschap zelfs effect op het klimaat en extreem weer?
‘Waarschijnlijk wel. In Costa Rica bijvoorbeeld, kwamen minder wolken na ontbossing van laagland-regenwoud ten behoeve van bananenplantages. Het hoger gelegen nevelwoud verdroogde daardoor. Over een paar jaar kunnen we bewijzen of het ook andersom werkt.
De landschapsprogramma’s die wij ondersteunen zijn nog niet zo ver, maar in Egypte begon de gemeenschap Sekem in 1977 met de restauratie van zeventig hectare woestijngrond. In 2009 was het al drieduizend hectare. Dat gebied floreert nu. Er wonen 30.000 mensen en ze produceren en verwerken bijvoorbeeld biologische thee en katoen.’
Hoe begin je aan zo’n megaproject?
‘Samen met lokale mensen proberen we eerst iedereen de mogelijkheden van het landschap te laten zien, waardoor hoop en vertrouwen ontstaan. Ook heb je financiers met lange adem nodig, want het duurt minimaal twintig jaar om een landschap te herstellen.'
'Als je een ecologische corridor van veertig kilometer wilt aanleggen, bijvoorbeeld in het Spaanse landschap, moet je eerst met alle boeren gaan praten door wiens land die corridor gaat lopen. Dan ben je gauw een jaar verder, en dan moet je de corridor nog aanleggen. Je moet ook elke druppel water in het landschap behouden, door geulen aan te leggen en door het slim te beplanten.'
'Hoe dat moet, is overal anders. Lokale boeren en experts van lokale universiteiten weten welke soorten er van oudsher voorkomen.’
Jeuken uw handen ook als u naar Nederland kijkt?
‘We zijn op verzoek van het landbouw-ministerie in 2016 begonnen in het westelijk veenweidegebied rondom Amsterdam, 125.000 hectare groot. Het gebied is kwetsbaar door ontwatering, de bodem daalt, biodiversiteit neemt af en er is grote druk op de ruimte.'
'Wij hebben Wij.Land opgericht, sinds 2019 een zelfstandige organisatie die samen met boeren kennis ontwikkelt en werkt aan een veerkrachtig landschap en nieuwe businessmodellen voor de melkveeboeren onderzoekt. Maar dan in balans met de ecologie.’
Het is onvermijdelijk dat ecologie de bepalende factor van onze economie wordt’
Zo’n 40 procent van het land is wereldwijd gedegradeerd, zei de VN in 2022. Het hele Middellandse Zeegebied bijvoorbeeld. Nog veel te doen.
‘We zullen moeten betalen voor behoud en herstel van biodiversiteit. Het rapport van de VN-panels IPCC en IPBES over de samenhang tussen klimaat en biodiversiteit benadrukt het belang van beschermde gebieden. Dat gaat nu niet goed. In bijvoorbeeld Congo heb je “papieren parken.'
'Daar moeten een paar mensen een gebied zo groot als de provincie Utrecht beschermen. Ze hebben drie jeeps en er is niet altijd benzine. Geen wonder dat mijnbouwers en stropers vrij spel hebben. Ik hoop dat onze methode de standaard wordt voor een landschapsherstel-industrie.'
'Zoals Intel inside de standaard werd in de computerindustrie. Wij zullen het niet meer meemaken, maar het is onvermijdelijk dat ecologie de bepalende factor gaat worden van onze economie, in 2200 of eerder. Wij bouwen nu aan de kennis die daarvoor nodig is.’
Willem Ferwerda is tropisch ecoloog en richtte in 2013 Commonland op. In ruim twintig landen ondersteunt deze organisatie lokale partijen om gedegradeerde landschappen te herstellen op basis van het 4 returns framework dat Ferwerda ontwikkelde. Hij is daarnaast onder meer Executive Fellow Business en Ecosystems aan de Rotterdam School of Management.
Nieuwe white paper 'Verbind Klimaat en Biodiversiteit voor maatschappij, economie en natuur'
Dit artikel komt uit de nieuwe white paper 'Verbind Klimaat en Biodiversiteit voor maatschappij, economie en natuur' van van Leiden-Delft-Erasmus Universities. In deze paper pleiten wetenschappers en experts van buiten de universiteiten voor bescherming van eco-systemen tegen opwarming van de aarde.
De paper kunt u downloaden via onderstaande link of aanvragen via Katja Hoiting: k.hoiting@tudelft.nl
