Innovatieve tuinen voor voedselzekerheid in Kenia, een voorbeeld van frugal innovation

Het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Frugal Innovation in Africa (CFIA) doet onderzoek naar innovatie en armoedebestrijding. Onder andere via casestudies van haar internationale onderzoekshubs, verbonden aan lokale universiteiten, bedrijven en overheden. Zo'n casestudy is bijvoorbeeld Farming Wonder: innovatieve terrastuinen om de voedselzekerheid in Kenia te verbeteren. Met een groeiende stedelijke bevolking en een rap slinkend landbouwareaal, bieden deze innovatieve terrastuinen een oplossing voor het intomen van de toenemende voedselonzekerheid en de verdere ontwikkeling van stadstuinieren in ontwikkelingslanden. 

Innovatie door tekortkomingen in de traditionele landbouw
Farming Wonder is gelegen in Kimunyu Village in de wijk Ng’enda, in het zuidelijke kiesdistrict Gatundu in Kiambu County. Het bedrijf werd in 2013 opgericht door Daniel Gitau en zijn neef, Dennis Muriithi. Daniel is een gediplomeerd electrotechnicus en Dennis heeft een diploma in de landbouw. De noodzaak tot innoveren kwam voort uit de diverse tekortkomingen waarmee zij werden geconfronteerd in de traditionele, van regen afhankelijke, landbouw. Deze traditionele vorm van landbouw was niet betrouwbaar genoeg om de voedselzekerheid te waarborgen.  Het landbouwareaal nam in de loop van de tijd steeds meer af als gevolg van verstedelijking, rural/urban migratie en de fragmentarische verdeling van landbouwgronden. Voor deze problemen wilden Daniel en Dennis een oplossing vinden.

Verticale terrastuinen
Het duo bedacht verticale tuinen met meerdere verdiepingen die Dennis enthousiast omschrijft als 'een opwindende technologie voor het hele jaar door moestuinieren, met name op plaatsen waar de ruimte beperkt is'. Deze tuinen, algemeen bekend als 'wondertuinen met meerdere verdiepingen', hebben een conische vorm en zijn gemaakt van high-density polyethyleen materiaal (HDPE).

Dit materiaal wordt in verschillende maten gesneden en bevestigd met bouten en moeren om cirkelvormige ringen te vormen met een diameter van 1,2m en 1,8m. Het materiaal is behandeld met ultravioletstraling waardoor het een langere levensduur heeft, van meer dan 10 jaar. De grond op de terrassen wordt 1:1 gemengd met fijne geitenmest die een lagere pH waarde heeft. De basis van de terrastuin is breder om de bovenliggende lagen te stabiliseren.

Dennis legt uit dat de verdiepingen per laag met 5-10 cm afnemen en zo een piramidevormige structuur vormen met terrassen die zorgen voor een vloeiende waterstroom naar beneden. De verticale tuin bestaat uit maximaal 6 à 8 terrassen en de boer kan ervoor kiezen om op elk terras verschillende gewassen te telen.

Kleinschalige en grootschalige landbouw
De verticale terrastuinen bieden plaats aan 50 aardbeiplanten en tot 120 groenteplanten met verbeterde toegang tot water en mest. De tuinen kunnen worden gebruikt voor zowel grootschalige als kleinschalige landbouw. Dennis licht toe: “Kleinschalige landbouw kan de vorm aannemen van een thuismoestuin met als voordeel dat hij vrij is van rioolwater dat normaal gesproken wordt gebruikt om een deel van de groenten in steden te verbouwen. Dit geeft zekerheid over de veiligheid van het voedsel dat men consumeert”. De verticale terrastuinen staan bekend om hun schaarse gebruik van  land en water. Ze hebben bovendien weinig technische en financiële ondersteuning nodig en zijn bijzonder congruent met droge, onvruchtbare gebieden waar de grond ongeschikt is voor conventioneel tuinieren.

Experimenteren met verschillende gewassen in stedelijke gebieden en buitenwijken
De verticale terrastuinen van Daniel en Dennis worden vooral gebruikt door bewoners van stedelijke gebieden en buitenwijken als kleine thuismoestuin. Mensen op het platteland en boeren met grote plantages gebruiken de innovatie om de omvang van hun bouwland en de variëteit aan gewassen die ze kunnen verbouwen te vergroten.

Daniel: 'We zijn begonnen met het verbouwen van boerenkool, spinazie en andere groenten. Later zijn we ook gestart met de teelt van aardbeien en die floreren op de terrassen', Farming Wonder heeft deze tuinen reeds gefabriceerd en geïnstalleerd voor klanten in de regio's in en rond Nairobi zoals Kibera, Juja en Ruiru en andere regio's buiten Nairobi zoals Embu en Eldoret. Ze hebben bijvoorbeeld 440 tuinen aangelegd op een perceel van een halve hectare in Eldoret en nog eens 145 tuinen in Noord Muthaiga. De tuinen hebben ook de aandacht getrokken buiten Kenia en tot nu toe zijn 100 tuinen geëxporteerd naar Oeganda.

Uniek verkooppunt
De zeer goede prijs-kwaliteitverhouding voldoet aan de behoeften van de klanten. De tuinen zijn aantrekkelijk omdat ze landbouwproducten opleveren tegen lage exploitatie- en onderhoudskosten. Een klant uit Kibera bezit 35 tuinen en heeft sindsdien altijd genoeg groenten voorradig voor haar eigen familie en zelfs voor verkoop op de nabijgelegen markt. De klant vertelde ons: 'De tuinen zijn duurzaam en in de periode dat ik ze heb, is er geen één kapot gegaan en heeft deze innovatie mijn verwachtingen dus ruimschoots overtroffen. Ik had nooit gedacht dat de gewassen zo snel zouden groeien en dat ze zo weinig onderhoud zouden vragen.'

De prijs van een standaard wondertuin met meerdere verdiepingen bedraagt KES 2.500 (€ 22), waarvan KES 2.000 (€ 17,50) voor de HDPE-materialen en KES 500 (€ 4,50) voor arbeid. De onderneming haalt niet alleen inkomsten uit de verkoop en installatie van verticale terrastuinen, maar installeert ook druppelirrigatie voor KES 3.000 (€ 26,67) voor een handmatige en KES 20.000 (€ 177,78) voor een geautomatiseerd systeem met sensoren die het vochtgehalte in de bodem meten. Als het vochtgehalte te laag is, wordt er een sms-bericht naar de telefoon van de tuinder gestuurd, zodat die op afstand een geïntegreerd druppelirrigatiesysteem kan inschakelen.

De sociale en economische impact
De verticale terrastuinen hebben de innovators in staat gesteld om zich als zelfstandige te vestigen en daarnaast andere constructieve economische activiteiten te ontplooien. De onderneming heeft bovendien werkgelegenheid gecreëerd voor de jongeren in de buurt. In de loop van de tijd is de insteek van de ondernemers veranderd. Het begon als een manier om door het aanbieden van goedkope terrastuinen het beschikbare land te maximaliseren en daarmee het productieniveau te vertienvoudigen, echter vandaag de dag zien zij hun uitvinding als een manier om de jeugd en boeren aan een nieuwe vorm van bedrijfsvoering te helpen. Farming Wonder biedt nu ook trainingen en boerderij bezoeken tegen betaalbare prijzen.

Over het algemeen draagt de innovatie bij aan een aantal doelstellingen voor duurzame ontwikkeling, zoals het uitbannen van armoede en extreme honger door boeren te helpen hun land, hoe klein ook, optimaal te benutten. Het bevordert ook de agribusiness, zelfs op het niveau van het bestaansminimum door welzijnsverbetering van huishoudens door hen in staat te stellen om groenten te verbouwen zonder gebruik van verontreinigd rioolwater. De innovatie bevordert duurzaamheid in steden en gemeenschappen aangezien zowel landelijke als stedelijke boeren hun eigen voedsel kunnen verbouwen waardoor de voedselzekerheid van huishoudens en daarmee de voedselzekerheid in steden wordt bewaakt.