Zowel de Universiteit Leiden en TU Delft als de Erasmus Universiteit Rotterdam zijn belangrijke spelers in de wereld van machines die zelf leren en kunnen samenwerken met mensen. De drie universiteiten zijn bovendien sterk vervlochten op AI-gebied en willen die krachtenbundeling in de toekomst gaan versterken. Zuid-Hollandse kunstmatige intelligentie in vogelvlucht.
Van beeldherkenning in MRI-scans tot uitzoekhulp op advocatenkantoren, overal kom je kunstmatige intelligentie tegen. Dat zie je terug op universiteiten, die onderzoek doen naar het complete spectrum van dit geroemde en soms verguisde vakgebied. Aan de Universiteit Leiden gebeurt dat natúúrlijk bij het Leiden Institute of Advanced Computer Science (LIACS), maar zeker niet alleen daar. AI is overal, van archeologie tot biologie en van taalwetenschap tot zorg.
Privacy by design
Bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid bijvoorbeeld, is Bart Custers hoogleraar Law en Data Science en hoofd van eLaw, het centrum voor recht en digitale technologie. Een van de speerpunten van dat centrum is zorgen dat mensen niet vermalen kunnen worden tussen de raderen van de techniek. 'We willen geen Kafka-samenleving.' Custers probeert te zorgen dat technici, ethici en juristen met elkaar samenwerken. 'Dan bereik je privacy by design: vooraf zijn allerlei waarborgen ingebouwd, waardoor je problemen voorkomt.'
De intelligente systemen die nu hot zijn, zijn niet meer 'slechts' geprogrammeerd om goed te kijken of snel te rekenen. Ze leren zelf, op basis van (big) data. Zelflerende systemen maken in de medische wereld een snelle opmars. Een AI-systeem kan een miljoen röntgenfoto's bekijken om tumoren te leren onderscheiden, en kan dan in theorie trefzekerder worden dan een radioloog. Hetzelfde geldt voor andere beeldtechnieken, zoals MRI- en CT-scans. Leiden loopt voorop in deze technologie.
Hoogleraar in Leiden én Delft
Boudewijn Lelieveldt is hoogleraar Biomedische beeldanalyse en hoofd van het Laboratorium voor Klinische en Experimentele Beeldverwerking aan het LUMC. Dat lab ontwikkelt intelligente systemen die in grote hoeveelheden beelddata verborgen patronen kunnen vinden. Wel benadrukt Lelieveldt: 'Hoe intelligent systemen ook zijn, een arts moet de besluiten blijven nemen.'
Lelieveldt is behalve in Leiden ook hoogleraar in Delft. Bij de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde & Informatica (EWI), waar ook Catholijn Jonker werkt. Zij heeft net als Lelieveldt een aanstelling aan de twee universiteiten.
Jonker maakt zich sterk voor optimale hybride intelligentie, waarbij mens en systeem elkaar interactief versterken. 'Vergelijk het met een herdershond die de schapenhoedende capaciteiten van een herder versterkt.' Een dialoog tussen mens en machine is nodig om dat te realiseren, en aan de twee universiteiten kan ze samenwerken met alle collega's die nodig zijn om dat voor elkaar te krijgen.
Behalve binnen de faculteit EWI, werken op veel plekken binnen de TU Delft wetenschappers aan kunstmatige intelligentie of autonome systemen. Of dat nu gaat om pure software, zoals beslissingsondersteuningsprogramma's, of om ingebedde programmatuur in robots, auto's of drones, of om onderzoek naar wat er allemaal bij komt kijken om op AI-gebaseerde oplossingen ethisch verantwoord en mensgericht te ontwerpen en in onze complexe maatschappij te introduceren.
Niet alleen nullen en enen
Zoals het werk van Jonker laat zien, en ook dat van eLaw-onderzoeker Custers, draait AI-onderzoek niet alleen om nullen en enen, maar daarnaast om de interactie met en consequenties voor mensen. Dat geldt ook voor het AI-onderzoek op de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het Erasmus Centre for Data Analytics (ECDA) coördineert en faciliteert AI- en data-gerelateerd onderzoek van alle faculteiten. In twaalf Expert Practices werken hoogleraren interdisciplinair samen. Zoals het audit-, boekhoud- en controle-analyselab, dat accountancy verrijkt met bijvoorbeeld algoritmen voor fraudedetectie.
Een van de Academic Directors van ECDA is Antoinette de Bont, hoogleraar sociologie van innovaties in zorg aan de Erasmus School of Health Policy & Management. Ze kijkt vanuit onder andere een maatschappelijk perspectief naar digitalisering en gebruik van big data: ‘Hoe zorg je voor veilige opslag van data en het hergebruiken van deze data? Hoe bepaal je of een algoritme betrouwbaar is? Het roept ook allerlei juridische, ethische en morele vragen op, zeker als AI-algoritmen in handen komen van commerciële partijen.’
Technologische oplossingen voor duurzame zorg...
Samenwerking tussen de drie universiteiten en de medische centra Erasmus MC en LUMC gebeurt onder andere binnen Medical Delta, waarbij ook hogescholen, zorginstellingen, bedrijven en overheden uit Zuid-Holland zijn aangesloten. In 2019 startte een groot wetenschappelijk programma waarbinnen ruim 280 wetenschappers in dertien consortia werken aan technologische oplossingen voor duurzame zorg. Een interessant voorbeeld met AI is draadloze neuromonitoring bij mensen met migraine of autisme. Hun hersenactiviteit kan op basis van ultrageluid langere tijd in hun eigen omgeving worden gevolgd, voor een optimale diagnose. Uiteindelijk is de bedoeling dat software hun hersenactiviteit ook kan corrigeren.
...En voor grote bedrijven
Naast verbeteringen in de zorg, kan de brede AI-kennis van de Zuid-Hollandse universiteiten ook nuttig zijn voor lokale grote spelers waar AI van cruciaal belang is in de wereldwijde concurrentiestrijd. Denk aan het Havenbedrijf, de petrochemische industrie en andere multinationals. Het perspectief vanuit alle wetenschappelijke disciplines maakt de Zuid-Hollandse benadering van kunstmatige intelligentie uniek en belangrijk voor maatschappij en wetenschap.
Zuid-Holland hotspot voor artificial intelligence
Nederlandse kennisinstellingen zijn al decennialang een belangrijke speler in internationaal onderzoek naar AI. Zuid-Holland heeft daarin een bijzonder groot aandeel. TNO en de universiteiten in Leiden, Delft en Rotterdam huisvesten gezamenlijk bijna 1000 wetenschappers en ruim 7.500 bachelor- en masterafgestudeerden die zich specialiseren in AI. Bovendien vestigde CLAIRE, het grootste AI-onderzoeksnetwerk ter wereld, zich eind vorig jaar in Den Haag.
Lees het rapport van InnovationQuarter over AI in Zuid-Holland dat op 25 mei 2020 is verschenen.
En ook:
Zuid-Holland bundelt krachten in AI, data en digitalisatie / Onder leiding van prof. Geert-Jan Houben, hoogleraar aan de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica van de TU Delft, prof. Michiel Kreutzer, decaan van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden en Gerrit Schipper, directeur van het Erasmus Centre for Data Analytics van de Erasmus Universiteit Rotterdam worden in het kader van de convergentie tussen wetenschapsdisciplines de krachten gebundeld rondom AI, data en digitalisatie. De drie universiteiten zijn voornemens verregaande impact te creëren op AI-gerelateerd onderzoek en onderwijs en stellen daarvoor gezamenlijk de benodigde kennis, middelen, faciliteiten en drive ter beschikking. Meer nieuws volgt na de zomer.
AI-Labs Delft / De TU Delft brengt wetenschappers die onderzoek binnen en met kunstmatige intelligentie doen actief bij elkaar in speciale AI-labs. Zo'n vijftig wetenschappers uit alle domeinen werken de komende vijf jaar in acht van deze labs op het gebied van bijvoorbeeld leefbaardere steden en klimaatbestendig waterbeheer. Er komen nog zestien van deze TU Delft AI Labs bij. De universiteit wil het budget op het gebied van AI-onderzoek en -onderwijs, data en digitalisering verdubbelen tot 70 miljoen euro per jaar. Lees meer op de AI-pagina van de TU Delft.
SAILS in Leiden / SAILS is een universiteitsbreed stimuleringsprogramma van de Universiteit Leiden, bedoeld om de expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie te verbreden en verdiepen. Meer over die expertise op de AI-pagina van de Universiteit Leiden.
ESL & Digital Governance / De Europese Commissie bekroonde drie wetenschappers van de Erasmus School of Law en collega's uit Groot-Brittannië en Israël met een Jean Monnet Centre of Excellence. Deze erkenning is voorbehouden aan excellente onderzoeksgroepen met een interdisciplinaire insteek en zichtbare maatschappelijke impact. Het opgerichte Centre heet Digital Governance (DIGOV) en organiseert drie jaar lang actuele conferenties, workshops en een programma voor bezoekende wetenschappers. Het doel: beter begrijpen hoe juridische ontwerpen big data en kunstmatige intelligentie optimaal kunnen helpen integreren in de samenleving. DIGOV is een van de hierboven genoemde Expert Practices binnen het Erasmus Centre for Data Analytics (ECDA).
Europese AI / Leiden is de bakermat van CLAIRE, dat met samenwerkingen door heel Europa wil zorgen dat Europa op hetzelfde niveau gaat investeren in AI als de VS en China nu al doen. CLAIRE is opgericht door de Leidse hoogleraar Holger Hoos.
AI en Healthcare / Op donderdag 2 juli 2020 organiseert het CAIRELab van het LUMC in samenwerking met de ‘Artificial Intelligence for Medical Technology Meetup’ een virtuele meet-up over AI in de zorg. Lees meer
AI-erkenning TU Delft / Het European Laboratory for Learning and Intelligent systems (ELLIS) heeft de TU Delft geselecteerd als een van zijn units voor excellent Europees onderzoek op het gebied van AI en machine learning.
Tekst: Rianne Lindhout Wetenschapscommunicatie
