Het aantal mensen in Nederlandse steden groeit snel. Zeker in Zuid-Holland, dat met 3,7 miljoen inwoners nu al het meest dichtbevolkte gebied van Nederland is. Daarbij heeft het kabinet in 2016 de ambitie uitgesproken dat de Nederlandse economie in 2050 circulair moet zijn. Twee belangrijke ontwikkelingen die in de Haagse Binckhorst samen komen.
Het doel van de circulaire plannen is voldoende grondstoffen te hebben voor de huidige en toekomstige generaties. Door deze ambitie wordt circulaire stadsontwikkeling steeds belangrijker. Wat is circulaire stadsontwikkeling en wat hebben we nodig om dit te realiseren? In Zuid-Holland, met een stevige woningbouwopgave voor de boeg, een vraagstuk waar de wetenschappers van Leiden-Delft-Erasmus bij worden betrokken.
Circulair wonen en werken
Afgelopen twee jaar heeft het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability onderzoek gedaan naar circulaire gebiedsontwikkeling in het project Binckhorst Noordwest, onderdeel van het ACCEZ-onderzoeksproject (ACCEZ staat voor Accelerating Circular Economy Zuid-Holland).
De voormalige industriële wijk de Binckhorst - tussen Voorburg, Den Haag en Rijswijk - maakt deel uit van het Central Innovation District in Den Haag en wordt komende jaren getransformeerd tot een aantrekkelijk, waterrijk en groen gebied waar wonen, werken en bedrijvigheid samen komen. Een uitgelezen kans voor de Gemeente Den Haag om haar circulaire ambities te realiseren en voor het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability om onderzoek te doen naar circulaire stadsontwikkeling.
Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability
Het project Binckhorst Noordwest had als doel om zowel academische inzichten te krijgen als praktische eisen voor circulaire stadsontwikkeling te formuleren. We spraken hierover twee betrokken onderzoekers van het Centre for Sustainability: onderzoeksleider prof. dr. Ellen van Bueren, hoogleraar Urban Development Management aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft en promovendus ir. Teun Verhagen, die een analyse maakte van de materialenstromen en - voorraden in het gebied.
Een grotere impact
Circulaire stadsontwikkeling blijkt in praktijk een complex onderwerp. Van Bueren legt uit dat als we het hebben over circulaire stadsontwikkeling we meestal grenzen trekken rond een stad, gebied of zelfs regio. Deze grenzen kunnen echter willekeurig zijn. Een stad kan als circulair worden aangemerkt, maar de daadwerkelijke impact als gevolg van de (her)ontwikkeling van de stad kan veel groter zijn.
Circulaire stadsontwikkeling gaat verder dan de grenzen van een stad. Het vereist ook een analyse van wat er in de omliggende gebieden gebeurt.'
Verhagen stelt dat de focus bij circulaire gebiedsontwikkeling moet liggen op het minimaliseren van de negatieve effecten. Daarnaast raadt hij aan om op grotere schaal te kijken naar de rol van een stad of gebied, om de juiste afwegingen te kunnen maken. Verhagen kwam binnen zijn onderzoek meerdere afwegingen tegen.
Bijvoorbeeld of het afvalverwerkingsbedrijf Haagse Milieu Service, vanuit het perspectief van circulaire gebiedsontwikkeling, uit de Binckhorst zou moeten verhuizen. Het verplaatsen van het bedrijf kan een betere leefomgeving creëren, maar zorgt mogelijk ook voor meer transportbewegingen van de vuilniswagens. Verhagen concludeert: ‘Circulaire stadsontwikkeling gaat verder dan één specifieke stad of gebied. Het vereist ook een analyse van wat er in de omliggende gebieden gebeurt.'
Keuzes en afwegingen
De complexiteit van circulaire stadsontwikkeling kwam ook tot uiting in de vijf hoofdthema's die het onderzoeksproject behandelde:
- Bestuur
- Sluiten van grondstoffenkringlopen
- Bedrijfsmodellen
- Burgerparticipatie
- Gemeenschapsopbouw
De casus laat zien dat het bij duurzaam (her)ontwikkelen van steden essentieel is om te kijken naar de verschillende perspectieven en de onderliggende waarden van elk van de betrokken stakeholders. Deze perspectieven beïnvloeden de keuzes die gemaakt moeten worden voor circulaire stadsontwikkeling.
Bottom-up deelname
Wat hebben we nodig om circulaire stadsontwikkeling te realiseren? Naast een stimulerend beleid ontwikkelen en nieuwe normen stellen voor recycling door de (lokale) overheid, draagt ook bottom-up deelname van bedrijven en burgers bij aan het vergroten van het draagvlak.
Lees meer over circulaire gebiedsontwikkeling en project Binckhorst Noordwest:
Interview met Ellen van Bueren en Anke Rolsma, Gemeente Den Haag: 'Een circulaire gebiedsontwikkeling houdt in dat op de kleinste tot de grootste schaal materiaal-, energie- en waterstromen worden gesloten. Maar het is lastig om ze goed op elkaar af te stemmen, want veel stromen overstijgen het gebied, sommige zijn zelfs wereldwijd georganiseerd. Daarnaast zijn systeemwisselingen nodig, zoals de energie- en mobiliteitstransitie.' Lees meer
ACCEZ: ACCEZ – accelerating circular economy Zuid-Holland – staat voor kennis met impact. Wij versnellen de circulaire economie in de provincie Zuid-Holland op de thema’s gebiedsontwikkeling, kringlooplandbouw, maakindustrie en kunststoffen. ACCEZ is een samenwerking tussen de provincie Zuid-Holland, Leiden-Delft-Erasmus Universities, Wageningen University and Research en VNO-NCW West.
Binckhorst Noordwest: Wat is circulaire stedelijke gebiedsontwikkeling en wat is nodig om die ontwikkeling sneller te realiseren? Dat is waar dit onderzoeksproject antwoorden op zoekt. Centrale casus is de Haagse wijk Binckhorst Noordwest, die de ambitie heeft om dit tot een gemixt woon-werk-industriegebied te ontwikkelen. Naast algemene inzichten biedt het onderzoeksprogramma een programma van eisen voor circulaire herontwikkeling van de Binckhorst, dat ook andere gebieden van Zuid-Holland kan inspireren.
