De werkkamer van Maartje van Eerd kijkt vanaf de campus van de Erasmus Universiteit uit op de skyline van Rotterdam. Na een eerder promotieonderzoek aan Universiteit Leiden werkt de sociaal geografe inmiddels alweer achttien jaar voor het Institute for Housing & Urban Development Studies (IHS) in Rotterdam.
Problemen waar de stad verderop mee worstelt komen volgens Van Eerd overeen met de grootstedelijke problematiek waar veel metropolen in het mondiale zuiden mee worstelen: ‘Als je bijvoorbeeld kijkt naar digitale geletterdheid, dan zie je in Rotterdam vergelijkbare dynamieken als in de megasteden van Azië of Afrika.'
Van Eerd: 'Wij kunnen zelfs nog veel leren van steden in die landen. In de Keniaanse hoofdstad Nairobi kon je tien jaar geleden al bij elke kiosk internet dongels kopen die je alleen maar in je laptop hoeft te stoppen om in de hele stad toegang te krijgen tot internet. In Europa worden innovaties vaak afgeremd door de bestaande systemen.’
'Ook In Nederland smoren we creatieve oplossingen vaal al in de kiem omdat overheden dermate bureaucratisch zijn geworden dat ze niet meer kunnen omgaan met innovaties die in een land als de Filippijnen allang doodnormaal zijn.'
Een aanzienlijk deel van het werk dat Maartje van Eerd doet richt zich op hervestiging van stadsbewoners in de hele wereld. Ze bekijkt de rol van overheden daarin en probeert in kaart te brengen welke problemen er ontstaan als volledige wijken tegen de grond moeten voor bijvoorbeeld projectontwikkeling of vanwege overstromingsgevaar.
Sinds haar promotieonderzoek volgt ze de ontwikkelingen daaromtrent in onder meer de Zuid-Indiase miljoenenstad Chennai: ‘Als je kijkt naar hoe hervestiging van stadsbewoners precies in zijn werk gaat, zie je ten eerste een wereld van verschil tussen gedwongen huisuitzettingen onder corrupte regimes en wat er in een stad als Chennai gebeurt. Daar is de intentie van de lokale overheid wel goed, maar er wordt niet geluisterd naar de mensen om wie het gaat.’
Informatiegebrek
Een belangrijke probleem dat steeds naar boven komt in haar onderzoek is hoe problematisch informatiegebrek is voor stadsbewoners die gedwongen zijn om te verhuizen. ‘De overheid in Chennai stelt gratis woningen beschikbaar aan stedelijke armen, en denkt dat ze dan klaar is. Goed overleg met lokale gemeenschappen vindt eigenlijk niet plaats,’ zet Van Eerd uiteen.
‘Vaak zijn die mensen helemaal niet tégen hervestiging. Het probleem is dat ze door de gebrekkige informatievoorziening geen idee hebben of er op hun nieuwe woonplek wel werk is en of er een bushalte in de buurt ligt. Lokale functionarissen vergeten bijvoorbeeld goed te onderzoeken wat de skills zijn van de mensen die moeten verhuizen naar een ander deel van de stad. Kortom, we hebben het dan over het gebrek aan werkgelegenheid, die vrouwen harder treft dan mannen, en over het algemene tekort aan allerlei voorzieningen op een nieuwe woonplek.’
Mensen in uiteenlopende steden - zoals Manilla, Jakarta en Chennai - kunnen veel van elkaar leren en daarom is het uitwisselen van informatie heel belangrijk.'- Maartje van Eerd
Gemeenschapsontwikkeling
Mede gefinancierd door het universitaire samenwerkingsverband Leiden-Delft-Erasmus Universities doet Van Eerd op dit moment onderzoek naar de toegankelijkheid van informatie voor arme inwoners van Chennai. Eind oktober maakte zij deel uit van de delegatie LDE-wetenschappers in de LDE-BRIN Academy in Jakarta. Vervolgens reisde zij door naar de Chennai, India. Van Eerd: ‘De Indonesische aanpak verschilt heel erg van de Indiase als het gaat om dit soort problemen. In Jakarta wordt bijvoorbeeld heel erg geïnvesteerd in gemeenschapsontwikkeling bij huisvestingsprojecten’ legt Van Eerd uit.
‘In Manilla zie je dan weer dat inwoners, als ze uit een gebied moeten vertrekken vanwege overstromingsgevaar is, veel meer eigen verantwoordelijkheid krijgen. Mensen krijgen toegang tot financiële middelen en mogen dan met lokale overheden onderhandelen over een stuk land waarop vervolgens geleid door lokale vrouwengroepen nieuwe huizen gebouwd worden.'
'Dat komt omdat in de Filippijnen sterke lokale gemeenschappen bestaan waarin vrouwen een belangrijke rol spelen. In India is dat veel minder omdat de culturele context heel anders is. Toch kunnen mensen in die uiteenlopende steden veel van elkaar leren en daarom is het uitwisselen van informatie heel belangrijk.’
In een geglobaliseerde wereld moeten we met z’n allen leren samenwerken om problemen aan te pakken.'- Maartje van Eerd
Westerse bril
Van Eerd benadrukt ze er als wetenschapper voor waakt om problemen te zeer met een westerse bril te benaderen: ‘Wij werken bijvoorbeeld samen met de Indiase overheid. Die heeft ons gevraagd vanwege de expertise die we als universiteit in huis hebben.'
'Maar wij Europeanen weten natuurlijk ook niet precies hoe het dan wel moet. Om die reden werken wij nauw samen met lokale mensen die goed weten wat de context is en wat er precies speelt in zo’n stad. In een geglobaliseerde wereld moeten we met z’n allen leren samenwerken om problemen aan te pakken.’
LDE Global is het programma van de Leiden-Delft-Erasmus Universiteiten dat inter- en transdisciplinaire onderwijs en onderzoek met partners uit de Majority World ondersteunt op het gebied van mondiale maatschappelijke uitdagingen.
Door Hans Wetzels
